Artur Mezglewski
Straże gminne powołane są do ochrony porządku publicznego na terenie gmin. Jednym z zadań straży gminnych jest czuwanie nad porządkiem oraz kontrola ruchu drogowego. Okazuje się, że niejednokrotnie, straż miejska zamiast porządek publiczny chronić – sama drastycznie i lekceważąco go narusza – np. poprzez nielegalne użytkowanie urządzeń pomiarowych. Taka sytuacja m. in. ma miejsce na terenie gminy Debrzno.
1. Uwagi ogólne
W obowiązującym stanie prawnym straże gminne (miejskie) są jednym z organów kontroli ruchu drogowego, które uprawnione są m. in. do:
– dokonywania pomiarów prędkości w ruchu drogowym,
– nakładania grzywien w drodze mandatów na kierowców przekraczających prędkość,
– pełnienia funkcji oskarżyciela publicznego w sądzie w tego typu sprawach.
Straże gminne – jak wszystkie inne instytucje w demokratycznym państwie prawnym – winny wykonywać swoje funkcje na podstawie przepisów prawa i w granicach posiadanych uprawnień.
Warunki legalnego użytkowania i używania radarów rozsiane są po wielu aktach prawnych.
- Przepisy dotyczące ogólnych uprawnień strażników gminnych, organizacji straży gminnych, nadzoru nad ich działalnością, zawarte zostały w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych;
- Przepisy dotyczące parametrów technicznych, a co za tym idzie sprawności urządzeń rejestrujących, określone są w ustawie z dnia 21 maja 2001 r. Prawo o miarach oraz w wydanych na jej podstawie przepisach wykonawczych;
- Przepisy dotyczące zezwoleń na instalację radarów w pasie drogowym określa ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych;
- Przepisy dotyczące zakresu uprawnień, miejsca, czasu oraz sposobu dokonywania pomiarów określa ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym oraz wydane na jej podstawie przepisy wykonawcze;
- Przepisy dotyczące uprawnień straży gminnych jako organu mandatowego oraz uprawnień oskarżycielskich realizowanych w postępowaniach sądowych określa kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia oraz wydane na jego podstawie przepisy wykonawcze.
2. Wymogi dotyczące parametrów technicznych urządzeń rejestrujących (radarów)
Przyrządy do mierzenia prędkości w ruchu drogowym spełniać muszą cały szereg rygorystycznych wymagań technicznych. Jest to temat bardzo obszerny, nadający się na odrębną publikację. W tym miejscu odsyłam osoby zainteresowane do przepisów rozporządzenia które szczegółowo te kwestie reguluje.
Jest to:
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 listopada 2007 r.
w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać przyrządy do pomiaru prędkości pojazdów w ruchu drogowym, oraz szczegółowego zakresu badań i sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych (Dz. U. Nr 225, poz.1663)
Spełnienie powyższych wymogów potwierdza aktualne świadectwo legalizacji, które wydaje właściwy miejsowo dyrektor okręgowych urzędu miar.
3. Zezwolenia na instalację radarów stacjonarnych i obudów (masztów)
Zarządcami dróg gminnych są organy samorządu terytorialnego. W przypadku pozostałych dróg (powiatowe, wojewódzkie, krajowe) instalacja radarów stacjonarnych oraz masztów dokonana być może za zgodą właściwego zarządcy drogi.
Niezależnie od uzyskania zgody zarządcy drogi na instalację tego typu urządzeń wymagana jest także zgoda Głównego Inspektora Transportu Drogowego. Wynika to m. in. z przepisu art. 20b ust. 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Powołany przepis brzmi:
„Zarządcy dróg instalują lub usuwają stacjonarne urządzenia rejestrujące lub obudowy na te urządzenia na wniosek Głównego Inspektora Transportu Drogowego lub z inicjatywy własnej, za zgodą Głównego Inspektora Transportu Drogowego”.
4. Wymogi dotyczące miejsca dokonywania pomiaru
a) Pomiary mogą być dokonywane na drogach gminnych, powiatowych i wojewódzkich oraz na drogach krajowych (a więc z wyłączeniem autostrad) jedynie w terenie zabudowanym;
b) w miejscu oznakowanym znakiem D-51(129b ust. 4 p.r.d.),
c) a miejsce i czas dokonywania pomiarów musi być uzgodniona z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) Policji (129b ust. 4 p.r.d.).
5. Wymogi dotyczące sposobu dokonywania pomiaru
Strażnicy upoważnieni są do dokonywania pomiarów z użyciem fotoradarów przenośnych oraz zainstalowanych w pojeździe, z tym, że w przypadku używania urządzenia zainstalowanego w pojeździe, w czasie pracy urządzenia, pojazd ten nie może znajdować się w ruchu (art. 129b ust. 3 pkt 3 p.r.d.)
6. Kompetencje strażników
Strażnik dokonujący kontroli ruchu drogowego musi posiadać upoważnienie wydane przez właściwego komendanta powiatowego (miejskiego) Policji. Zgodnie z art. 129e p.r.d. upoważnienie to potwierdza posiadanie przez strażnika odpowiednich kwalifikacji (ukończenie odpowiedniego szkolenia).
Odrębne upoważnienie wymagane jest do uzyskania uprawnienia do nakładania grzywien w drodze mandatów karnych. Upoważnienie takie wydaje strażnikom komendant straży gminnej, a w strażach umiejscowionych w strukturze urzędu gminy – na imienny wniosek komendanta straży gminnej – upoważnienie wydaje właściwy wójt (burmistrz, prezydent miasta).
W treści upoważnienia określone są wykroczenia, za które strażnik jest uprawniony do nakładania grzywien, oraz obszar, na którym upoważnienie jest ważne.
Szczegółowo kwestie te normuje znowelizowane w tym roku Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie wykroczeń, za które strażnicy straży gminnych są uprawnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego. Podstawę prawną wydania w/w rozporządzenia stanowi art. 95 § 4 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.
7. Przykład: użytkowanie radarów przez Straż Miejską w Debrznie
A) Przedsiębiorczy Rajcy z Gminy Debrzno
Debrzno to niewielkie miasteczko na południwo-zachodnich rubieżach województwa pomorskiego, w powiecie człuchowskim. Samo Debrzno liczy ponad 5 000 mieszkańców, zaś na terenie całej wiejsko-miejskiej gminy debrzniańskiej mieszka niespełna 9 500 obywateli. Wnikliwego obserwatora życia publicznego może zastanowić fakt, że w tej niewielkiej, ubogiej gminie, w której wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych w roku 2011 wyniosły 2 071 953 zł, Rada Miejska zaplanowała dość spore wpływy z grzywien, mandatów i innych kar od osób fizycznych.
Uchwałą Rady Miejskiej w Debrznie z dnia 29 grudnia 2010 r. na rok 2011 zaplanowano z tego tytułu dochód na rzecz gminy w wysokości 5 375 000 zł !!!
Źródło: http://bip.debrzno.pl/?pid=272
W roku 2012 dochody gminy z tego tytułu mają być jeszcze większe. Otóż uchwałą Rady Miejskiej w Debrzenie z dnia 21 grudnia 2011 r. zaplanowano dochód z mandatów aplikowanych przez debrzniańskich strażników w wysokości 7 000 000 zł !!!
Źródło: http://bip.debrzno.pl/?pid=277
Wykonawcą tej uchwały Rady Miejskiej w Debrznie jest Straż Miejska w Debrznie.
B) „Arsenał radarowy” Straży Miejskiej w Debrznie
Ze strony internetowej Straży Miejskiej w Debrznie można wyczytać, że tamtejsi strażnicy dysponują następującym sprzętem:
a) dwa radary stacjonarne, usytuowane w miejscowościach: Cierznie oraz Uniechów,
b) radary przenośne użytkowane w miejscowościach: Myśligoszcz, Strzeczona, Uniechówek.
C) Ustalenia dokonane przez Stowarzyszenie Prawo na Drodze
Jak ustaliło SPnD, oba stacjonarne radary użytkowane przez Straż Miejską w Debrzenie (w Cierznie oraz w Uniechowie) zainstalowane zostały nielegalnie, tzn. bez zgody Głównego Inspektora Transportu Drogowego.
Maszty wieżowe dla tych radarów zainstalowane zostały w dniu 22 kwietnia 2011 r. Jak wynika z danych posiadanych przez SPnD informacji, do dnia 17 sierpnia 2012 r. Straż Miejska w Debrznie takiej zgody nie uzyskała. Zatem przez co najmniej 28 miesięcy strażnicy z Debrzna ukarali znaczną liczbę kierowców, dokonując pomiarów na nielegalnie zainstalowanym sprzęcie.
