Artur Mezglewski
Straże gminne mają prawo do używania w ramach kontroli drogowej jedynie fotoradarów przenośnych oraz zainstalowanych w pojeździe. Nie posiadają natomiast uprawnień do stosowania stacjonarnych urządzeń rejestrujących. Skoro dokonywanie kontroli drogowej za pomocą urządzeń stacjonarnych nie należy do ich zakresu działania – nie są tym samym uprawnione do nakładania mandatów oraz do kierowania wniosków o ukaranie za wykroczenia ujawnione w ten sposób.
Nikt się tym jednak nie przejmuje. Na obszarze całego kraju straże miejskie dokonują nielegalnych pomiarów przy pomocy setek fotoradarów stacjonarnych. Codziennie nakładają tysiące mandatów karnych. Kierują też wnioski o ukaranie do sądów, a sądy – łamiąc prawo – wszczynają postępowania i skazują obwinionych kierowców.
1. Zakres uprawnień strażników gminnych
Warunki wykonywania przez strażników gminnych (miejskich) kontroli ruchu drogowego z użyciem urządzeń rejestrujących określa art. 129b ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (dalej: p.o.r.d.):
Strażnicy gminni (miejscy) mogą dokonywać na drogach gminnych, powiatowych i wojewódzkich oraz drogach krajowych w obszarze zabudowanym, z wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych, czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego z użyciem przenośnych albo zainstalowanych w pojeździe urządzeń rejestrujących w oznakowanym miejscu i określonym czasie, uzgodnionymi z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) lub Komendantem Stołecznym Policji.
W zakresie tym – jak widać – nie ma urządzeń stacjonarnych. O możliwości ujawniania przez strażników wykroczeń za pomocą fotoradarów stacjonarnych nie wspomina również rozporządzenie wykonawcze Ministra Infrastruktury z dnia 17 czerwca 2011 r. w sprawie warunków lokalizacji, sposobu oznakowania i dokonywania pomiarów przez urządzenia rejestrujące. Jest w nim mowa jedynie o urządzeniach przenośnych oraz urządzeniach zainstalowanych w pojeździe.
§ 9 rozporządzenia w/w rozporządzenia brzmi:
Strażnik gminny (miejski) może wykonywać czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego, o których mowa w art. 129b ust. 4 ustawy, z zachowaniem następujących warunków:
1) przenośne urządzenie rejestrujące albo pojazd z zainstalowanym w nim urządzeniem rejestrującym są umieszczone na drodze w sposób niepowodujący utrudnienia ruchu innym jego uczestnikom; w miarę możliwości urządzenie i pojazd powinny być umieszczone poza jezdnią i poboczem;
2) przenośne urządzenie rejestrujące oraz pojazd z zainstalowanym w nim urządzeniem rejestrującym nie mogą być umieszczone:
a) w odległości mniejszej niż 500 m od innego urządzenia rejestrującego zlokalizowanego na tej samej drodze i dokonującego pomiarów prędkości w tym samym kierunku ruchu, o ile na odcinku tym nie jest usytuowane skrzyżowanie,
b) na drodze, na której jest zlokalizowane urządzenie, które ujawnia naruszenia przepisów ruchu drogowego na określonym odcinku drogi, dokonujące pomiaru w tym samym kierunku ruchu;
3) odcinek lub miejsce wykonywania czynności jest oznakowane znakiem drogowym, zgodnie z przepisami o znakach i sygnałach drogowych oraz warunkach technicznych dla znaków, sygnałów drogowych, urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach.
Z powyższych przepisów wynika zatem, iż strażnicy miejscy mają prawo do ujawniania wykroczeń przy użyciu urządzeń rejestrujących przenośnych oraz zainstalowanych w pojeździe. Nie mają zaś prawa do wykorzystywania w tych celach stacjonarnych urządzeń rejestrujących.
2. Podmiot uprawniony do stosowania stacjonarnych urządzeń rejestrujących
Jedynym podmiotem uprawnionym do wykonywania pomiarów prędkości za pomocą stacjonarnych urządzeń rejestrujących jest Inspekcja Transportu Drogowego. Wynika ono z normy zawartej w art. 129g ust. 1. p.o.r.d. Przepis ten brzmi:
Ujawnianie za pomocą stacjonarnych urządzeń rejestrujących zainstalowanych w pasie drogowym dróg publicznych następujących naruszeń przepisów ruchu drogowego:
a) przekraczania dopuszczalnej prędkości,
b) niestosowania się do sygnałów świetlnych
– z zastrzeżeniem art. 129b ust. 3 pkt 3, należy do Inspekcji Transportu Drogowego.
Taki stan prawny ukształtowany został ustawą nowelizującą Prawo o ruchu drogowym z dnia 29 października 2010 r., której celem było stworzenie Centrum Automatycznego Nadzoru nad Ruchem Drogowym, które umiejscowione zostało w strukturach Generalnej Inspekcji Transportu Drogowego. Główną ideą tej ustawy było stworzenie jednego ośrodka zarządzającego automatycznym systemem nadzoru oraz jego unifikacja. Ustawa miała ponadto na celu odciążenie rzeszy policjantów od prowadzenia postępowań w sprawach o wykroczenia, które zarejestrowane zostały przez automatyczne urządzenia rejestrujące. W obszernym uzasadnieniu projektu nie było ani słowa o kompetencjach straży gminny w zakresie stosowania stacjonarnych urządzeń rejestrujących.
Oto uzasadnie nieprojektu ustawy: http://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf/wgdruku/3179
3. Błędna wykładnia rozszerzająca kompetencje straży gminnych
Powszechnie przyjmowana jest błędna wykładnia obowiązujących przepisów, rozszerzająca kompetencje straży gminnych, wedle której strażnicy mogą ujawniać wykroczenia drogowe za pomocą fotoradarów stacjonarnych. Otóż uprawnienie strażników do wykorzystywania tych urządzeń błędnie wywodzi się z przepisu art. 129b ust. 3 pkt 3 p.o.r.d. oraz z zastrzeżenia zawartego in fine przepisu art. 129g ust 1 p.o.r.d. Przepis ten brzmi
[W ramach wykonywania kontroli ruchu drogowego w zakresie, o którym mowa w ust. 2, strażnicy gminni (miejscy) są upoważnieni do]:
używania urządzeń rejestrujących, z tym że w przypadku używania urządzenia zainstalowanego w pojeździe w czasie pracy urządzenia pojazd nie może znajdować się w ruchu.
Przyjmuje się, iż skoro użyty został ogólny termin „urządzenia rejestrujące” to chodzi w nim o wszystkie znane ustawie typy urządzeń rejestrujących, które wyliczone zostały w art. 2 pkt 59 p.o.r.d.:
– stacjonarne,
– przenośne,
– zainstalowane w pojeździe albo na statku powietrznym.
Przepis art. 129b ust. 3 zawiera normy kompetencyjne (określa uprawniena strażników do dokonywania określonych czynności w ramach kontroli drogowej), z których wynika, iż strażnicy gminni są uprawnieni do dokonywania pomiarów urządzeniami rejestrującymi. Jednakże warunki dokonywania tych pomiarów określone zostały w ustępie 4 tego samego artykułu, zaś zgodnie z tym przepisem ujawnianie wykroczeń za pomocą stacjonarnych urządzeń rejestrujących nie należy do zakresu działania straży gminnych (miejskich).
Wobec powyższego, strażnicy gminni nie posiadają uprawnień do nakładania mandatów karnych oraz kierowania wniosków o ukaranie za wykroczenia ujawnione za pomocą fotoradarów stacjonarnych. Wnioski takie, jeśli są składane winny być oddalane na podstawie art. 5 § 1 pkt 9 Kodeksu postępowania, czyli z powodu braku skargi uprawnionego oskarżyciela.
4. Praktyka
W praktyce straże gminne wykorzystują na szeroką skalę zarówno fotoradary przenośne, jak i stacjonarne. Na szeroką skalę też stosują postępowania mandatowe wobec kierujących pojazdami – także wówczas, gdy wykroczenia zostały zarejestrowane fotoradarami stacjonarnymi. Prezesi sądów rejonowych wszczynają w tych przypadkach postępowania sądowe, a poszczególni sędziowie wydają na kierowców wyroki skazujące. Dzieje się tak dlatego, iż sędziowie orzekający w polskich sądach zaprzestali stosowania wykładni przepisów prawa, poprzestając na stosowaniu orzecznictwa sądów wyższych instancji oraz wytycznych formułowanych przez nadzór sądowy. Stanowiskiem doktryny nikt się zaś nie przejmuje.
5. Przykłady fotoradarów stacjonarnych użytkowanych przez straże miejskie
Straż Miejska w Debrznie (fotoradary w miejscowościach Cierznie i Uniechów) http://www.sm.debrzno.pl/
Straż Gminna w Słupsku (fotoradary w miejscowościach Redzikowo, Siemianice, Włynkówko, Głobino) http://www.straz.gminaslupsk.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=55:kontrola-fotoradarowa&catid=36:kontrola-fotoradarowa&Itemid=50
Straż Miejska w Tarczynie (fotoradar przy al. Krakowskiej) http://www.miplo.pl/point.php?p=6olAKe6q
I setki innych.
