Czy Policja może dokonywać rutynowych kontroli trzeźwości? Czy policjantom wolno odstępować od protokołowania badań – nawet w sytuacji, gdy kontrolowany kierowca żąda jego sporządzenia? Czy Komendant Główny Policji może stanowić o prawach i obowiązkach obywateli?
Prezes Zarządu SPnD zwrócił się do Rzecznika Praw Obywatelskich o przeprowadzenie postępowania wyjaśnieniającego i udzielenie odpowiedzi na powyższe pytania.
L. dz. 41/14 Lublin, 9 czerwca 2014 r.
Rzecznik Praw Obywatelskich
Aleja Solidarności 77
00 – 090 Warszawa
Wniosek o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego
Wnoszę o zbadanie legalności:
- rutynowych badań trzeźwości, którym poddawani są kierujących pojazdami;
- odmowy sporządzania protokołów z w/w badań;
- wydawania przez Komendanta Głównego Policji zarządzeń, ingerujących w prawa i obowiązki obywateli.
W opinii wnioskodawcy :
-
rutynowe badania trzeźwości są nie tylko pozbawione podstaw prawnych, ale stanowią naruszenie wolności i praw obywatelskich – w tym m. in. zasady domniemania niewinności, o której mowa w art. 42 § 3 Konstytucji RP, poprzez traktowanie ogółu kierujących pojazdami jak potencjalnych przestępców – tymczasem Policja stosuje na szeroką skalę obławy na przypadkowych kierowców, poddając ich badaniu na obecność alkoholu, bez podania prawnie uzasadnionej przyczyny;
-
z każdego przeprowadzonego badania winien zostać sporządzony protokół – tymczasem Policja, konsekwentnie i w każdym przypadku, odmawia kontrolowanym sporządzenia protokołu;
-
organ administracji państwowej, nie może stanowić prawa, ingerującego w zakres praw i obowiązków obywateli, którzy nie pozostają w stosunku podległości wobec organów Policji – tymczasem powyżej opisane praktyki organów Policji, dokonywane są na podstawie zarządzeń wydawanych przez Komendanta Głównego Policji oraz komendantów terenowych.
Uzasadnienie
Ad. I
Przepis art. 129i ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym stanowi, iż warunki oraz sposób przeprowadzania badań w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu, określa ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Powołana powyżej ustawa stanowi zaś jednoznacznie, iż badania takie mogą zostać dokonane, jeżeli zachodzi podejrzenie, że przestępstwo lub wykroczenie zostało popełnione po spożyciu alkoholu (art. 47 ust. 1).
Przy ocenie stanu prawnego w przedmiotowym zakresie, uwzględnić należy ponadto Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie warunków oraz sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie – wydane na podstawie w/w ustawy.
W świetle powyższych przepisów badaniom na ustalenie zawartości alkoholu w organizmie mogą zostać poddani jedynie ci kierujący pojazdami, a także inni uczestnicy ruchu, w stosunku do których istnieje podejrzenie, że popełnili przestępstwo lub wykroczenie będąc pod wpływem alkoholu (co najmniej w stanie po spożyciu).
Dokonywanie kontroli rutynowych, pozbawione jest zatem podstaw prawnych. Powodem kontroli stanu trzeźwości kierującego może być jedynie uzasadnione podejrzenie, że kierujący prowadzi (prowadził) pojazd w stanie nietrzeźwości lub w stanie po spożyciu alkoholu.
II.
Zgodnie z § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 r. z przebiegu badania trzeźwości sporządza się protokół. W protokole należy opisać objawy lub okoliczności uzasadniające przeprowadzenie badania.
Policjanci dokonujący rutynowych kontroli trzeźwości nie sporządzają jednak żadnych protokołów z tych czynności. Policja odstępuje od sporządzenia powyższego protokołu nawet w sytuacjach, gdy badani tego żądają. Praktyka ta jest powszechna. Jeśli Rzecznik o to wystąpi – zostaną mu przesłane dokumenty, bądź informacje dotyczące poszczególnych przypadków takich odmów.
III.
Policjanci dokonujący rutynowych kontroli trzeźwości powołują się na rozkazy oraz zarządzenia swoich komendantów. Nowelą z dnia 5 listopada 2010 r. gen. Andrzej Matejuk – Komendant Główny Policji wprowadził do zarządzenia nr 609 z dnia 25 czerwca 2007 r. dnia 25 czerwca 2007 r. w sprawie sposobu pełnienia służby na drogach przez policjantów przepis o następującym brzmieniu:
„W przypadku prowadzenia działań mających na celu sprawdzenie wyłącznie stanu trzeźwości jak największej liczby kierujących, prowadzonych na podstawie odrębnego planu zatwierdzonego przez kierownika jednostki organizacyjnej Policji, jeżeli wynik przeprowadzonego badania jest negatywny, dopuszcza się odstąpienie od dokumentowania faktu przeprowadzenia kontroli w sposób określony w wytycznych, o których mowa w ust. 1”
Powyższy przepis „upoważnia” policjantów do odmowy sporządzania protokołów z przeprowadzonych czynności – nawet, gdy osoba zainteresowana żąda sporządzenia takiego protokołu.
Wydaje się jednak, iż Komendant Główny nie jest organem uprawnionym do określania praw i obowiązków obywateli. Komendant Główny jest centralnym (a nie naczelnym) organem administracji państwowej i nie może kształtować sytuacji prawnej obywateli, którzy nie pozostają w stosunku podległości wobec władz policyjnych.
. Z wyrazami szacunku
Artur Mezglewski
Przezs Zarządu SPnD
