Artur Mezglewski
Konstytucja przyznaje każdemu prawo do złożenia skargi do organów publicznych. Standardy demokratycznego państwa prawa w tym zakresie dookreślone zostały w KPA. Standardy te nakładają na piastunów władzy publicznej obowiązek przyjmowania interesantów w sprawach skarg, wniosków i petycji. Tymczasem prezesi sądów powszechnych, od jakiegoś czasu, nie wykonują obowiązku przyjmowania interesentów. Jako podstawę prawną zaniechań swoich konstytucyjnych obowiązków wskazują ministerialne rozporządzenie…
Oto kolejny przykład kompletnego wyalienowania się władzy sądowniczej od społeczeństwa. Podobno władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej pochodzi od Narodu. To oczywiście jeden z konstytucyjnych sloganów. W rzeczywistości sędziowie nie uzyskali swojej władzy od społeczeństwa i nie muszą się ze społeczeństwem liczyć. W żadnym innym urzędzie publicznym obywatel nie zetknie z taką dawką arogancji, niekompetencji oraz działań pozbawionych podstaw prawnych – jak w sądzie.
1. Powszechne prawo do składania wniosków, skarg i petycji
Każdemu przysługuje prawo do składania wniosków skarg i petycji do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywaniem przez nich zadań zleconych z zakresu administracji publicznej. Jest to prawo podmiotowe, zagwarantowane w konstytucji (art. 63). Z przepisu Konstytucji wynika, iż adresatem wskazanych środków są wszystkie władze publiczne, a także inne podmioty – o ile wykonują one zadania z zakresu administracji publicznej.
W zakresie trybu rozpatrywania petycji, wniosków i skarg Konstytucja odsyła do przepisów rangi ustawowej. Przepisy te zawarte zostały Dziale VIII Kodeksu postępowania administracyjnego. Kwestie dotyczące przyjmowania skarg i wniosków określa art. 253. Stanowi on, iż:
§ 1. Organy państwowe, organy samorządu terytorialnego i inne organy samorządowe oraz organy organizacji społecznych obowiązane są przyjmować obywateli w sprawach skarg i wniosków w ustalonych przez siebie dniach i godzinach.
§ 2. Kierownicy organów wymienionych w § 1 lub wyznaczeni przez nich zastępcy obowiązani są przyjmować obywateli w sprawach skarg i wniosków co najmniej raz w tygodniu.
§ 3. Dni i godziny przyjęć powinny być dostosowane do potrzeb ludności, przy czym przynajmniej raz w tygodniu przyjęcia powinny się odbywać w ustalonym dniu po godzinach pracy.
§ 4. Informacja o dniach i godzinach przyjęć powinna być wywieszona na widocznym miejscu w siedzibie danej jednostki organizacyjnej oraz w podporządkowanych jej jednostkach organizacyjnych.
Z faktu, iż przepisy dotyczące realizacji powszechnego prawa do składania skarg i wniosków umieszczone zostały w Kodeksie postępowania administracyjnego, nie należy wywodzić wniosku, że przepisy te nie dotyczą organów władzy ustawodawczej oraz sądowniczej. Przepisy te bowiem wydane zostały w wykonaniu normy konstytucyjnej – a ta odnosi się do wszystkich władz publicznych w Polsce.
2. Prezesi sądów adresatami skarg i wniosków dotyczących działalności sądu
Wedle przepisów ustawy o ustroju sądów powszechnych, prezesi sądów kierują działalnością administracyjną sądów oraz są zwierzchnikami służbowymi sędziów. Do ich obowiązków należy również rozpatrywanie skarg i wniosków dotyczących działalności sądów, przy czym skargi dotyczące dziedziny, w której sędziowie są niezawiśli, nie podlegają rozpatrzeniu.
W regulaminie urzędowania sądów powszechnych czytamy, iż do czynności prezesa sądu należy m. in. przyjmowanie interesantów w sprawach skarg i wniosków dotyczących pracy sądu (§ 32 ust. 1 pkt 4).
3. Rozporządzenie Ministra Gowina dotyczące skarg i wniosków
Rozporządzeniem z dnia 9 maja 2012 r. Minister Gowin określił szczegółowy tryb i organizację przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków, dotyczących działalności sądów. W rozporządzeniu tym Minister nie przewidział możliwości składania skarg i wniosków w formie ustnej. Zgodnie z § 3 ust 1 tegoż rozporządzenia skargi i wnioski mogą być wnoszone na piśmie, w tym również za pomocą środków komunikacji elektronicznej. W rozporządzeniu przewidziano też enigmatyczną formę złożenia skargi „w formie ustnej do protokołu”.
Przede wszystkim zaś, Minister Gowin, przepisami swojego rozporządzenia, zwolnił prezesów sądów od obowiązku przyjmowania skarg i wniosków – cedując ten obowiązek na pracowników biura podawczego lub „innej komórki organizacyjnej wskazanej przez prezesa sądu”.
Odnosząc się do powyższych przepisów rozporządzenia zadać należy kilka pytań:
a) Czy Minister Gowin miał prawo uregulować w akcie prawnym rangi rozporządzenia materię, która według Konstytucji może być regulowana jedynie ustawowo?
b) Prezesi sądów, oprócz władzy sądowniczej, wykonują również zadania publiczne z zakresu administracji sądowej oraz ochrony prawnej. Czy zatem Minister Gowin znalazł podstawy prawne do całkowitego zwolnienia tychże prezesów z obowiązku przyjmowania interesantów?
c) Jaka jest relacja przepisów Rozporządzenia Ministra Gowina do przepisów Konstytucji RP oraz przepisów Działu VIII KPA? Czy na pewno przepisy umieszczone w tym dziale nie obowiązują prezesów sądów?
4. Praktyka
W praktyce prezesi sądów całkowicie zwolnili się z obowiązku przyjmowania interesantów w sprawach skarg i wniosków. Zwykły obywatel nie ma więc już okazji zobaczyć oblicza prezesa sądu działającego w charakterze organu publicznej administracji sądowej.
Można, co najwyżej skierować do niego pismo, na które odpisze mu jakiś urzędnik z biura podawczego albo innej komórki sądu, upoważnionej przez prezesa…
5. Przykład – Sąd Rejonowy w Stalowej Woli
W dniu 8 lipca br. piszący te słowa udał się do Sądu Rejonowego w Stalowej Woli w celu złożenia na ręce Prezesa tegoż Sądu – SSR Joanny Szewczyk, skargę na jaskrawe i drastyczne naruszenia obowiązków sędziowskich przez sędziego (sędziów) VIII Zamiejscowego Wydziału Karnego w Nisku. Zaniedbania te polegały na naruszeniu prawa pokrzywdzonego do przeglądania akt sprawy i dokonywania odpisów z akt postępowania oraz zaniechaniu wydania przez Przewodniczącego Wydziału zarządzenia w przedmiocie wykonania kserokopii akt sprawy. W związku z brakiem przedmiotowego zarządzenia, pokrzywdzony nie otrzymał kserokopii akt i nie ma nawet możliwości zaskarżenia jego ewentualnie negatywnej decyzji.
Po przybyciu do siedziby Sadu Rejonowego w Stalowej Woli, pracownik obsługi klienta oznajmił, iż złożenie ustnej skargi wobec Prezesa Sądu jest niemożliwe, w związku jego z zarządzeniem, że wszelkie skargi przyjmowane są jedynie w formie pisemnej. Pracownik obsługi udostępnił pisemne zarządzenie Prezesa Sądu Rejonowego w Stalowej Woli, z którego treści wynika, iż począwszy od dnia 28 maja 2012 Prezes nie będzie przyjmował w ramach przyjęć stron. Jako podstawę prawną powyższego zarządzenia Pani Prezes wskazała przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 maja 2012 r.
Od przyjętej zasady Prezes Sądu Rejonowego w Stalowej Woli nie przewiduje żadnych wyjątków i nie przyjmuje interesantów nawet w sprawach pilnych i niecierpiących zwłoki – a nawet w sprawach poważnych naruszeń obowiązków sędziowskich przez podległych mu sędziów.
Taki sposób sprawowania urzędu publicznego stanowi jaskrawe naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego i nie daje żadnych gwarancji prawidłowego wykonywania przez Prezesa Sądu Rejonowego w Stalowej Woli zadań z zakresu administracji sądowej oraz ochrony prawnej.
P.S.
Prezes Zarządu SPnD złozył wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie sprawy.
Oto on:
