Artur Mezglewski
Oznakowanie dróg publicznych wykonywane jest na podstawie zatwierdzonego planu organizacji ruchu. Znaki drogowe, które nie są ustawione zgodnie z organizacją ruchu – są nielegalne. Natomiast dyrektywy wypływające ze znaków drogowych posadowionych zgodnie z obowiązującą organizacją, obligują uczestników ruchu do określonego zachowania na drodze – i to pod rygorem sankcji karnej.
Zatwierdzone projekty organizacji ruchu nie są nigdzie publikowane. Ich treść można ustalić, zwracając się z wnioskiem do zarządcy drogi. Niestety, zarządcy ci nie zawsze wywiązują się ze swego obowiązku – chociaż nieudostępnienie informacji publicznej – teoretycznie – jest przestępstwem. Nierzetelni zarządcy dróg mogą jednak liczyć na Prokuraturę, która – jako umorzyciel publiczny – nie udzieli nigdy wsparcia obywatelowi. Wesprze natomiast każdy organ kojarzony z reżimem władzy. W niniejszym artykule opisany zostanie jeden z takich przypadków, dotyczący Prokuratury Rejonowej dla Warszawy Pragi-Południe.
1. Zarządcy dróg
Ruchem drogowym na drogach publicznych zarządzają zarządcy dróg.
Zarządcą autostrad, dróg ekspresowych oraz pozostałych dróg krajowych (z wyjątkami określonymi poniżej) jest Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad – z wyłączeniem autostrad płatnych, których zarządcami są koncesjonariusze.
W granicach miast na prawach powiatu funkcje zarządcy wszystkich dróg publicznych (z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych) pełni zarząd miasta.
Funkcję zarządcy dróg krajowych (z wyłączeniem ekspresowych i autostrad) na terenie Warszawy pełni Prezydent m. st. Warszawy.
Zarządcami dróg stanowiącymi własność samorządu terytorialnego są odpowiednio:
- zarządy województw (drogi wojewódzkie);
- zarządy powiatów (drogi powiatowe);
- zarządy gmin (drogi gminne).
W imieniu i z upoważnienia zarządców, funkcje związane z zrządzaniem drogami pełnią wyspecjalizowane jednostki (wojewódzkie zarządy dróg, miejskie zarządy dróg itp.)
2. Organizacja ruchu
Organizacja ruchu na poszczególnych drogach ustalana jest w trybie zatwierdzania projektów organizacji ruchu. Aktu zatwierdzenia (zmiany) organizacji ruchu dokonuje zarządca drogi. W praktyce tego rodzaju akty podejmowane są przez głównych inżynierów, głównych specjalistów itp. – czyli przez osoby działające z upoważnienia zarządcy i w jego imieniu.
Zatwierdzenie organizacji ruchu jest aktem o charakterze ogólnym. W akcie tym określa się m. in. lokalizację znaków drogowych, urządzeń sygnalizacyjnych i urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego. Używając pewnego skrótu myślowego, można rzec, iż organizacja ruchu to akt kształtujący prawo na drodze, bowiem z określonych znaków ustawionych na podstawie obowiązującej organizacji ruchu, wynikają dla uczestników ruchu drogowego określone dyrektywy postępowania. Dyrektywy te nie wypływają z samego tylko zatwierdzenia. Wypływają one ze znaków i sygnałów drogowych, które ukształtowane zostały na podstawie zatwierdzonej organizacji ruchu.
Stosowanie się do powyższych dyrektyw usankcjonowane jest normą karną. Zgodnie bowiem z art. 92 § 1 Kodeksu wykroczeń:
Kto nie stosuje się do znaku lub sygnału drogowego albo sygnału lub polecenia osoby uprawnionej do kierowania ruchem lub do kontroli ruchu drogowego podlega karze grzywny albo karze nagany.
Powyższe wykroczenie popełnia jednak ten tylko, kto nie stosuje się do znaku postawionego legalnie – zgodnie z obowiązująca organizacją ruchu.
3. Skąd wiadomo jakie dyrektywy uwzględnia aktualna organizacja ruchu?
Zarządcy dróg nie mają obowiązku publikowania obowiązujących organizacji ruchu. Przepis § 9 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 23 września 2003 r. nakłada jedynie na zarządców dróg obowiązek prowadzenia ewidencji projektów.
Użytkownik drogi nie ma zatem pewności, czy aktualne oznakowanie dróg jest zgodne z obowiązującą organizacją ruchu i czy w ogóle jest ono legalne. Taką pewność może uzyskać dopiero po zapoznaniu się obowiązującą organizacją ruchu.
4. Udostępnianie projektów zatwierdzonych organizacji ruchu w trybie informacji publicznej
Nie ulega wątpliwości, że organizacja ruchu (projekt organizacji ruchu) stanowi informację publiczną. Prawo do informacji publicznej (zgodnie z art. 3 ust. 2 Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej) obejmuje uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych. Ponadto art. 23 w/w ustawy penalizuje czyn polegający na nieudostępnieniu, wbrew ciążącemu obowiązkowi, informacji publicznej, a za jego popełnienie grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej „udostępnienie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku”.
Wydawało by się zatem, że obywatele uzyskali skuteczne instrumenty i ochronę w zakresie realizacji swego prawa dostępu do informacji publicznej.
To wszystko, to jednak tylko teoria. Całe to państwo jest jedynie teoretyczne. W przypadku ociągania się administratora danych z udostępnieniem informacji publicznej dotyczącej organizacji ruchu, żaden z organów ochrony prawnej nawet palcem nie kiwnie, aby wymóc na administratorze danych, udostępnienie żądanych informacji.
5. Przykład – Prokuratura Rejonowa Warszawa Praga Południe
Stowarzyszenie Prawo a Drodze zwróciło się do Zarządu Dróg Miejskich w Warszawie z następujących wnioskiem:
Na podstawie art. 1, art. 2 ust. 2, art. 4 ust. 1 pkt 1 oraz art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o dostępie do informacji publicznej z dnia 6 września 2001 r. (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 z późn. zm.), zwracamy się z prośbą o udostępnienie informacji:
– czy w obowiązującej organizacji ruchu, według stanu na dzień 15 października 2012 r., na znaku drogowym B-36, znajdującym się na ul. Łukowskiej, na wysokości skrzyżowania z ul. Witolińską winna być umieszczona tabliczka z napisem „N.d.s.o” (nie dotyczy samochodów osobowych)?
Wnosimy ponadto o przesłanie na nasz adres kopii lub skanu organizacji ruchu na odcinku ul. Łukowskiej: od skrzyżowania z ul. Witolińską do skrzyżowania ul. Rodziewiczówny – również według stanu na dzień 15 października 2012 r.
Powyższe informacje proszę nadesłać w formie tradycyjnej, czyli za pośrednictwem poczty.
Powyższe pismo dotarło do adresata w dniu 13 marca 2014 r.
Ponieważ do dnia 24 kwietnia 2014 r. nie nadeszła żadna odpowiedź na powyższy wniosek, Stowarzyszenie złożyło do Prokuratury Rejonowej Warszawa Praga Południe zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa (tekst zawiadomienia opublikowaliśmy tutaj:https://prawonadrodze.org.pl/sprawa-straznikow-oraz-urzednikow-zdm-z-warszawy-zajmie-sie-prokurator/
Prokurator Joanna Wieczorek-Nowak (obecnie sędzia w Sądzie Rejonowym Warszawa Śródmieście) postanowieniem z dnia 28 maja 2014 r. odmówiła wszczęcia śledztwa (2Ds 456/14), gdyż uznała, że „zadane w takiej formie pytanie do ZDM nie jest zapytaniem w myśl ustawy o dostępie do informacji publicznej” lecz jest „wnioskiem o wydanie opinii, a wydanie opinii przez organ nie stanowi informacji publicznej”.
Prokurator Joanna Wieczorek-Nowak w uzasadnieniu postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa wyraziła ponadto pogląd, iż:
„w myśl ustawy, w tym przypadku stanowiłoby zwrócenie się do organu o nadesłanie np. wydanej przez uprawniony organ decyzji dotyczącej umieszczenia danego oznakowania na określonej drodze”.
W tym ostatnim zdaniu, pani prokurator (a obecnie sędzia) Joanna Wieczorek-Nowak ujawniła stan swojej porażającej niewiedzy na temat procedur administracyjnych, dotyczących zatwierdzania organizacji ruchu. Otóż w przedmiocie ustalania organizacji ruchu (w tym umieszczania oznakowania) nie są podejmowane decyzje, lecz akty o charakterze ogólnym. Decyzje wydawane są przez organy administracji jedynie w sprawach indywidualnych, a do takich nie należą kwestie wprowadzania (zmiany) oznakowania dróg.
Postanowienie Prokuratur Rejonowej z dnia 28 maja 2014 r. o odmowie wszczęcia śledztwa zostało przez Stowarzyszenie zaskarżone do sądu. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe postanowieniem z dnia 25 listopada 2014 r. (III Kp 1122/14) utrzymał w mocy postanowienie Prokuratury Rejonowej o odmowie wszczęcia śledztwa. Sędzia Grzegorz Skrok, który rozpatrywał tę sprawę, w uzasadnieniu stwierdził, iż:
„Stwierdzić należy, iż ma rację prokurator, iż skarżący nie wnosił o udostępnienie informacji publicznej, gdyż nie wnosił o udostępnienie mu treści dokumentów urzędowych, a w szczególności aktów administracyjnych, na podstawie których została ustalona organizacja ruchu na ul. Łukowskiej, a jedynie o przesłanie kopii lub skanu organizacji ruchu na interesującym go odcinku ul. Łukowskiej”.
Zatem, jak widać, także sędzia Grzegorz Skrok wykazał się brakiem elementarnej wiedzy z zakresu postępowania administracyjnego. Gdyby sędzia Skrok chociaż sięgnął do Wikipedii (bo na studiach – jak widać – nie przykładał się do nauki), to dowiedział by się, że akt administracyjny jest jednostronnym, władczym oświadczeniem woli organu administracji publicznej, rozstrzygającym w sposób prawnie wiążący o sytuacji indywidualnie określonego podmiotu prawa w konkretnej sprawie. Natomiast czynność materialno techniczna, polegająca na zatwierdzeniu organizacji ruchu nie jest sprawą indywidualną, lecz ogólną i w tym zakresie nie są i nie mogą być wydawane akty administracyjne. Jedynym dokumentem urzędowym, potwierdzającym stan prawny w zakresie oznakowania drogi jest zatwierdzony przez zarządcę drogi projekt organizacji ruchu.
