Uprawnienia straży miejskiej (gminnej) w zakresie kontroli ruchu drogowego

Artur Mezglewski

Pomimo braku przepisów wykonawczych do ustawy radarowej, straże gminne, przekraczając swoje uprawnienia, używają urządzeń rejestrujących prędkość oraz prowadzą postępowania mandatowe w tym zakresie. Część kierowców, wprowadzonych w błąd, przyjmuje mandaty karne i uiszcza nałożone grzywny. Pozostali odmawiają przyjęcia mandatów.

 

1.      Zarys problemu

Ustawą z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (nazwijmy ją „ustawą radarową”) wprowadzone zostały przepisy nadające strażnikom miejskim (gminnym) uprawnienia do dokonywania kontroli drogowej w stosunku do kierujących pojazdami. Przepisy te weszły w życie  31 grudnia  2010 r.  Do dnia dzisiejszego nie weszły jednak w życie rozporządzenia wykonawcze do tej ustawy. Pomimo ich braku, straże miejskie dokonują rejestracji naruszeń prędkości za pomocą fotoradarów oraz prowadzą postępowania mandatowe.

Poniżej:

a)       opisane zostaną uprawnienia, jakie przyznane zostały strażnikom na podstawie przepisów znowelizowanego ustawą radarową prawa o ruchu drogowym;

b)      przybliżony zostanie aktualny stan prac nad przygotowaniem przepisów wykonawczych,

c)      przedstawiona zostanie ocena stanu prawnego w zakresie możliwości dokonywania przez straż miejską kontroli pomiarów prędkości po 31 grudnia 2010 r.;

 

2.      Uprawnienia strażników wynikające z ustawy – Prawo o ruchu drogowym

Z mocy art. 129b ustawy prawo o ruchu drogowym (znowelicowanym ustawą radarową) strażnicy miejscy (gminni) zostali w ograniczonym zakresie uprawnieni do dokonywania kontroli ruchu drogowego. W stosunku do kierujących pojazdami uprawnienia te mogą realizować w przypadkach:

a)  niestostosowania się do zakazu ruchu w obu kierunkach,

b) ujawnienia i zarejestrowania czynu przy użyciu urządzenia rejestrującego.

W szczególności strażnicy są upoważnieni do:

• zatrzymania pojazdu, który nie zastosował się do zakazu ruchu w określonym kierunku,
• sprawdzania dokumentów wymaganych w związku z kierowaniem pojazdem i jego używaniem;
• używania urządzeń rejestrujących, z tym że w przypadku używania urządzenia zainstalowanego w pojeździe w czasie pracy urządzenia pojazd nie może znajdować się w ruchu;
• legitymowania uczestnika ruchu,
• wydawania uczestnikom ruchu wiążących poleceń, co do sposobu korzystania z drogi lub używania pojazdu;
• wydawania poleceń osobie, która spowodowała przeszkodę utrudniającą ruch drogowy lub zagrażającą jego bezpieczeństwu,
• sprawdzenia wykonania obowiązku zawiadomienia starosty (prezydenta miasta) o zmianach  własnościowych (zbyciu, nabyciu pojazdu) oraz zmianach faktycznych, wymagających zmiany danych zamieszczonych w dowodzie rejestracyjnym,
• żądania od właściciela lub posiadacza pojazdu wskazania komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie.

Strażnicy gminni (miejscy) mogą dokonywać na drogach gminnych, powiatowych i wojewódzkich oraz drogach krajowych w obszarze zabudowanym, z wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych, czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego z użyciem przenośnych albo zainstalowanych w pojeździe urządzeń rejestrujących w oznakowanym miejscu i określonym czasie, uzgodnionymi z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) lub Komendantem Stołecznym Policji (art. 129b ust. 4).

 

3.      Stan prac nad przygotowaniem przepisów wykonawczych

W celu wprowadzenia w życie przepisów ustawy radarowej konieczne jest promulgowanie dwóch rozporządzeń Ministra Infrastruktury:

a)      rozporządzenia w sprawie warunków lokalizacji, sposobu oznakowania i dokonywania pomiarów przez urządzenia rejestrujące (nazwijmy go „rozporządzenie o lokalizacji radarów”); oraz

b)      rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego  i warunków ich umieszczania na drogach (nazwijmy go „rozporządzeniem w sprawie znaku D-51”).

Oba rozporządzenia są już gotowe i zostały w dniu 17 czerwca 2011 r. podpisane przez Ministra Infrastruktury. Drugie spośród nich zostało przesłane do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji „do podpisu”, gdyż jest wydawane w porozumieniu z tym Ministrem. Według informacji zawartej na stronie internetowej Ministerstwa Infrastruktury oba rozporządzenia wejdą w życie jednocześnie, z dniem ogłoszenia ich w Dzienniku Ustaw. Natomiast w projektach obu tych rozporządzeń zawarty został przepis, że wejdą one w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. .

 

4.      Rozwiązania przyjęte w rozporządzeniach, które wejdą w życie

W rozporządzeniu o lokalizacji radarów przyjęto następujące rozwiązania, które istotne dla kierujących pojazdami:

• stacjonarne urządzenia rejestrujące (fotoradary) winny być poprzedzone znakiem informacyjnym D-51 „automatyczna kontrola prędkości”;
• obudowy tych urządzeń pokrywa się folią odblaskową barwy żółtej, właściwej dla znaków drogowych;
• fotoradary stacjonarne rejestrują naruszenia dopuszczalnej prędkości progowo – co 5 km/h – nie rejestrują natomiast naruszeń polegających na przekroczeniu przez kierującego  dopuszczalnej prędkości o 10 lub mniej km/h ;
• w okresach czasowego wyłączenia urządzenia  z eksploatacji, straż miejska ma obowiązek zasłonić jego obudowę,
• strażnicy nie mogą dokonywać kontroli prędkości za pomocą przenośnych albo też zainstalowanych w pojeździe urządzeń rejestrujących, jeżeli pojazd z zainstalowanym urządzeniem rejestrującym jest w ruchu.

W rozporządzeniu w sprawie znaku D-51 zostało postanowione, iż

• znak ten stosuje się w celu poinformowania kierujących pojazdami o lokalizacji fotoradarów działających samoczynnie,
• znak ten stosuje się dla każdego kierunku ruchu, w którym stacjonarne urządzenie pomiarowe może dokonywać pomiaru prędkości,
• w przypadku, gdy automatyczna kontrola prędkości wykonywana będzie przez strażników gminnych na odcinku drogi wyznaczonym przez Komendanta Powiatowego Policji, na początku odcinka umieszcza się znak D-51 z tabliczką z napisem „Na odcinku…”.
• znak ten umieszcza się przed stacjonarnymi urządzeniami rejestrującymi prędkość w odległości:

– od 100 do 200 metrów na drogach o dopuszczalnej prędkości do 60 km/h,

– od 200 do 500 metrów na drogach o dopuszczalnej prędkości powyżej 60 km/h z wyjątkiem dróg ekspresowych i autostrad

– od 500 do 700 metrów na drogach ekspresowych i autostradach.

Znak D-51 będzie miał zastosowanie także w przypadkach dokonywania kontroli średniej prędkości. Przed początkiem takiego odcinka umieszczany będzie znak D-51 z tabliczką z napisem „Kontrola średniej prędkości”.

 

5.      Ocena stanu prawnego w okresie od 31 grudnia 2010 r. do czasu wejścia w życie rozporządzeń wykonawczych Ministra Infrastruktury

Pomimo uchwalenia przez Sejm przepisów ustawowych, które przyznają strażnikom gminnym uprawnienia do dokonywania kontroli ruchu drogowego, w tym także do dokonywania pomiarów prędkości, przepisy te nie mają na razie zastosowania z powodu braku norm wykonawczych. Przepisy uchwalone w ustawie radarowej nie nadają się do bezpośredniego stosowania – sam ustawodawca przewidział przecież konieczność ich doprecyzowania w rozporządzeniu wykonawczym. W tym kontekście musi budzić zdziwienie opinia podana mediom przez Biuro Informacji i Promocji w Ministerstwie Infrastruktury. Wedle te opinii  „strażnicy gminni (miejscy) mogą dokonywać kontroli w ruchu drogowym przy użyciu fotoradaru, jeżeli miejsce takiej kontroli będzie oznakowane znakiem D-51”.

Źródło: http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/507647,straz_miejska_nie_moze_uzyc_fotoradaru.html

 

6.      Praktyka

Pomimo braku przepisów wykonawczych, a więc przekraczając swoje uprawnienia, niektóre straże gminne – w tym opisywana we wcześniejszym tekście Straż Gminna w Bobolicach (zob. https://prawonadrodze.org.pl/index.php/archives/758) – dokonują rejestracji pomiarów prędkości za pomocą fotoradarów i prowadzą w tych sprawach postępowania mandatowe. Mandaty, które zostały przyjęte przez kierowców wprowadzonych w błąd przez straż gminną,  stały się prawomocne. Ich uchylenie w trybie przepisów postępowania w sprawach o wykroczenia nie jest możliwe (szerzej na ten temat była mowa: https://prawonadrodze.org.pl/index.php/archives/540).

Osoby, które odmówiły przyjęcia mandatu karnego nałożonego z naruszeniem prawa przez straż gminną, grzywny nie zapłacą – w razie bowiem skierowania przez straż wniosku o ukaranie, wniosek taki nie będzie mógł stanowić podstawy wszczęcia postępowania sądowego. Podstawą wszczęcia postępowania – zgodnie z art. 57 § 1 KPW –  może być jedynie wniosek o ukaranie złożony przez organ uprawniony do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w danej sprawie. Straż gminna – do czasu wejścia w życie przepisów wykonawczych do ustawy radarowej – w zakresie spraw objętych tą ustawą,  takim organem nie jest.