Artur Mezglewski
Strażnicy miejscy (gminni) nie posiadają uprawnień do legitymowania właścicieli (posiadaczy) pojazdów ani też sprawców wykroczeń ujawnionych za pomocą urządzeń rejestrujących. Tym samym, właściciele pojazdów, gdy nie wskazują komu powierzyli pojazd, bądź podają dane nieprawdziwe bądź nieprecyzyjne tej osoby, nie popełniają wykroczenia z art. 65 § 1. Kodeksu wykroczeń, polegającego na umyślnym wprowadzeniu w błąd instytucji upoważnionej z mocy ustawy do legitymowania co do tożsamości własnej lub innej osoby.
Pomimo braku kompetencji, niektóre straże gminne kierują jednak wnioski o ukaranie w tego typu sprawach, a sądy wszczynają postępowania wykroczeniowe, chociaż powinny podejmować postanowienia o odmowie jego wszczęcia z powodu braku skargi uprawnionego oskarzyciela.
1. Legitymowanie
Istotą i celem czynności legitymowania jest ustalenie tożsamości osoby legitymowanej. Tożsamość osoby może zostać ustalona na podstawie dowodu osobistego, paszportu, zagranicznego dokumentu tożsamości lub innego niebudzącego wątpliwości dokumentu zaopatrzonego w fotografię i oznaczonego numerem lub serią (np. prawa jazdy). Ponadto tożsamość osoby może zostać także ustalona na podstawie oświadczenia innej osoby, której tożsamość została ustalona na podstawie dokumentów.
2. Odpowiedzialność za wprowadzenie w błąd funkcjonariusza
Na mocy art. 65 § 1. Kodeksu wykroczeń:
„Kto umyślnie wprowadza w błąd organ państwowy lub instytucję upoważnioną z mocy ustawy do legitymowania:
1) co do tożsamości własnej lub innej osoby,
2) co do swego obywatelstwa, zawodu, miejsca zatrudnienia lub zamieszkania,
podlega karze grzywny”.
Wykroczenie z art. 65 § kw może zostać popełnione nie tylko za pomocą słowa, ale także pisma. Może też polegać na takim zachowaniu, które prowadzi do wyciągnięcia błędnych wniosków przez organ uprawniony do legitymowania.
Wykroczenie to można popełnić jedynie działając umyślnie.
3. Zakres uprawnień strażników miejskich w przedmiocie legitymowania
Uprawnienia strażników miejskich do legitymowania wynikają przepisów z ustawy o strażach gminnych oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia wykonawczego a także z przepisów ustawy prawo o ruchu drogowym.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych w art. 12 ust. 1 pkt 2 przyznaje strażnikom gminnym uprawnienie do legitymowania osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsamości. Uprawnienie to doprecyzowane zostało w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2009 r. w sprawie zakresu i sposobu wykonywania przez strażników gminnych (miejskich) niektórych czynności. Zgodnie z przepisem § 3 w/w rozporządzenia, strażnik ma jedynie prawo legitymowania osoby, gdy ustalenie jej tożsamości jest niezbędne do wykonania zadań określonych w art. 10 i 11 ustawy, w celu:
-
identyfikacji osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, ujętej na miejscu zdarzenia lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia;
-
ustalenia świadków zdarzenia.
Ponadto przepisy ustawy prawo o ruchu drogowym przyznają strażnikom prawo do legitymowania osób, które są uczestnikami ruchu (art. 129b ust. 3 pkt 4 prd).
W zakresie działania strażników miejskich (zarówno podmiotowym, jak i przedmiotowym) nie mieści się zatem:
-
prawo do legitymowania właścicieli pojazdów (właściciel pojazdu nie jest uczestnikiem ruchu);
-
prawo do legitymowania sprawców wykroczeń, które ujawnione zostały za pomocą urządzeń rejestrujących (sprawcy ci nie zostali ujęci na miejscu zdarzenia ani też w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia).
4. Procedura dokonania czynności legitymowania przez strażnika miejskiego
Procedurę tę określa § 5 oraz § 6 Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2009. Jest ona następująca:
a) Przystępując do legitymowania, strażnik wzywa osobę legitymowaną do okazania dokumentu zawierającego fotografię i oznaczonego numerem lub serią.
b) Następnie strażnik, przystępując do legitymowania, podaje swoje stanowisko, imię i nazwisko w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych, a także podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności.
c) W dalszej kolejności strażnik odnotowuje w notatniku służbowym dane dotyczące:
– osoby legitymowanej: imię (imiona), nazwisko, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania lub pobytu;
– rodzaju dokumentu lub oświadczenia, który stanowił podstawę do ustalenia tożsamości;
– czasu, miejsca oraz podstawy faktycznej podjęcia czynności legitymowania.
5. Praktyka
W praktyce zdarza się, że strażnicy miejscy (gminni) dokonują nadużyć w zakresie prawa do legitymowania. Niektóre straże uzurpują sobie prawo do legitymowania sprawców wykroczeń zarejestrowanych urządzeniem rejestrującym (fotoradarem) na podstawie oświadczeń właścicieli (posiadaczy) pojazdów, a odmowę przez właściciela pojazdu wskazania kierującego pojazdem lub wskazanie przez niego nieprawdziwych danych na temat tej osoby, straże kwalifikują jako wykroczenie z art. 65 § 1 kw i kierują do sądów wnioski o ukaranie z zarzutem umyślnego wprowadza w błąd organu państwowego lub instytucji upoważnionej z mocy ustawy do legitymowania co do tożsamości osoby, która kierowała pojazdem.
6. Przykład (Straż Gminna w Człuchowie)
Straż Gminna w Człuchowie w dniu 2 grudnia 2011 r. skierowała do właściciela pojazdu wezwanie do wskazania komu powierzył on do używania w dniu 29 listopada 2011 r. swój pojazd o numerze rej. PTU 3367?
Właściciel, odpowiadając na wezwanie Straży Gminnej, wskazał ogólnikowo, iż jego „pojazd był użytkowany jednocześnie przez trzy osoby posiadające uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi, z których dwie to obywatele Ukrainy, a jedna obywatel Federacji Rosyjskiej”.
Straż Gmina w Człuchowie zwróciła się z wnioskiem o udostępnienie zdjęcia z dowodu osobistego właściciela pojazdu i prawdopodobnie dokonała porównania tego zdjęcia ze zdjęciem z fotoradaru i skierowała w dniu 22 maja 2012 r. wniosek o ukaranie do Sądu Rejonowego w Człuchowie przeciwko właścicielowi pojazdu, stawiając następujący zarzut:
„w dniu 2012-01-16 wprowadził w błąd Straż Gminną w Człuchowie upoważnioną z mocy ustawy do legitymowania co do tożsamości osoby, która w dniu 2011-11-29 o godz. 05:40:13 kierowała pojazdem o numerze rej. PTU 3367”.
Pomimo braku skargi uprawnionego oskarżyciela Sąd Rejonowy w Człuchowie wydał zarządzenie o wszczęciu postępowania. Postępowanie jest w toku.
