Artur Mezglewski
Strażnicy gminni w wielu gminach pełnią jedynie rolę zwykłych figurantów, których jedynym zadaniem jest legitymowanie bezprawnych działań podejmowanych przez osoby nie będące funkcjonariuszami. W rzeczywistości pomiary prędkości wykonywane są przez prywatne firmy, które zawarły umowy cywilnoprawne z lokalnymi samorządami. W interesie tych firm jest to, aby wpływy z mandatów były jak największe. Firmy te bynajmniej nie troszczą się o to, aby pomiary prędkości wykonywane były w sposób prawidłowy, zgodny z prawem oraz zgodny ze wskazaniami prodecentów urządzen rejestrujących.
2. Przepisy ustawy o drogach publicznych
Sytuacja prawna podmiotów prywatnych zajmujących się obsługą fotoradarów uregulowana została w ustawie o drogach publicznych. Zgodnie z art. 20b ust. 7 tejże ustawy straże gminne (miejskie) mogą zlecać w swoim imieniu innym podmiotom:
- instalację,
- usunięcie,
- obsługę techniczną urządzeń.
Ustawa Prawo o drogach publicznych precyzuje ponadto w sposób jednoznaczny, co należy rozumieć pod pojęciem „obsługa techniczna”, stanowiąc, iż obsługa taka może obejmować jedynie:
- naprawę,
- remont,
- wymianę urządzeń rejestrujących oraz obudów na te urządzenia”.
I na tym kończą się możliwości wyręczania się straży gminnych przez inne podmioty w obsłudze urządzeń fotoradarowych. Zauważyć należy, iż przepisy zawarte w ustawie o drogach publicznych odnoszą się jedynie do fotoradarów stacjonarnych – co wynika zarówno z zakresu przedmiotowego powoływanej ustawy, jak też z kontekstu i brzmienia art. 20b i nie dotyczą czynności związanych z dokonywaniem pomiaru. Dokonywanie pomiarów prędkości nie leży bowiem w zakresie przedmiotowym ustawy prawo o drogach publicznych. Ten zakres stosunków społecznych reguluje natomiast ustawa Prawo o ruchu drogowym.
2. Problem legalności udziału w pomiarach osób postronnych na gruncie Prawa o ruchu drogowym
Zgodnie z art. 129b ustawy prawo o ruchu drogowym kontrola ruchu drogowego może być wykonywana przez strażników gminnych (miejskich). Ustawa ta nie przewiduje możliwości cedowania tych obowiązków na inne podmioty. Wszystkie zatem czynności wchodzące w zakres kontroli ruchu drogowego, muszą być wykonane osobiście przez strażników – i to w dodatku jedynie tych strażników, którzy posiadają upoważnienie Komendanta Powiatowego Policji, do dokonywania kontroli ruchu drogowego.
3. Ocena informacji zamieszczonej na stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
Wedle informacji zamieszczonej na stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, zastrzeżone wyłącznie dla strażników gminnych (miejskich) są następujące czynności:
-
- weryfikacja zdjęć z „fotoradarów” pod kątem możliwościwykorzystania jako materiału dowodowego (np. gdy na zdjęciu widoczne są dwa pojazdy lub zdjęcie jest niewyraźne);
- umieszczenie daty odczytu na zdjęciu;
- stwierdzenie faktu popełnienia wykroczenia;
- ustalenie właściciela pojazdu;
- wystawienie wezwania;
- realizacja czynności wyjaśniających w trybie art. 97 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia lub następnie w trybie art. 54 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia zmierzających do ustalenia kierującego pojazdem;
- nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego lub skierowanie wniosku o ukaranie do sądu.
Natomiast – według tejże informacji – zarówno strażnik gminny (miejski) jak i osoba niebędąca strażnikiem, mogą dokonywać następujących czynności:
- zgranie za pomocą pamięci przenośnej na autoryzowane stanowisko komputerowe wykroczeń zarejestrowanych przez „fotoradar”;
- wydrukowanie zdjęcia wraz ze znacznikiem czasu;
- wykonanie czynności technicznych związanych z kopertowaniem wystawionych wezwań;
- sporządzenie karty PRD 5/1;
- wykonanie czynności związanych z archiwizacją dokumentacji;
- dokonanie konserwacji, naprawy lub legalizacji „fotoradarów”.
Powyższej informacji nie oparto jednak na jakichkolwiek przepisach prawa, zastrzeżono natomiast, że „Powyższa informacja nie ma charakteru wiążącego”. Co ciekawe – informacja ta, chociaż widnieje na oficjalnej stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, nie została przygotowana przez Ministerstwo, lecz przez jakiś dziwny organ, działający bez jakichkolwiek umocowań, który nazywa się Zespół ds. Współpracy ze Strażami Gminnymi (Miejskimi).
Z całą stanowczością rzec należy, iż niemal wszystkie kompetencje przyznane podmiotom prywatnym na stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych przed podmiot nie należący do struktur administracji publicznej, stanowią nadinterpretację prawa, z wyjątkiem może uprawnień dokonywania przez podmioty prywatne konserwacji i naprawy fotoradarów.
4. Czynności pomiaru
Jest rzeczą ciekawą, że w informacji zamieszczonej na stronie Ministerstwa nie ma ani słowa na temat kompetencji do wykonywane pomiaru prędkości. W przypadku fotoradarów przenośnych, które automatycznie rejestrują wykroczenia, do takich czynności zaliczyć należy:
- wybór miejsca,
- pozycjonowanie (ustawienie kąta 22 stopni za pomoca przyrządów celowniczych oraz tyczki geodezyjnej),
- skonfigurowanie parametrów,
- unieruchomienie przyrządu (dokręcenie śrub),
- kontrola prawidłowości ustawień przy użyciu kamertonu.
Nie ulega wątpliwości, iż powyższe czynności mogą być dokonywane jedynie przez uprawnionego funkcjonariusza. Nie ulega wątpliwości, że czynności tych funkcjonariusz nie może scedować na inną osobę. Nie ulega też wątpliwości, że za niedopełnienie powyższych obowiązków odpowiedzialność ponosi straż gminna (a tym samym także gmina).
5. Praktyka
W praktyce wielu straży gminnych wszystkie niemal czynności związane z obsługą fotoradarów – w tym także z dokonywaniem pomiarów – wykonują prywatne firmy, z którymi samorządy lokalne zawarły umowy cywilnoprawne. Aktywność strażników gminnych ogranicza się jedynie do tego, że strażnik jest obecny gdzieś w pobliżu, gdy pomiary są dokonywane.
Jest też faktem, że „wyspecjalizowane” firmy prywatne nie dbają o to, aby pomiary dokonywane były w prawidłowy sposób, gdyż w ich interesie leży, aby zarejestrowanych zostało jak najwięcej naruszeń (wówczas ich dochód się zwiększa).
6. Przykład – Straż Miejska w Nowym Miasteczku
W dniu 31 stycznia 2013 r. w miejscowości Borów Wielki, jeden z członków Stowarzyszenia Prawo na Drodze, zarejestrował z ukrytej kamery przebieg dokonywania pomiarów fotoradarem przenośnym przez Straż Miejską z Nowego Miasteczka. Kamera umieszczona na statywie zarejestrowała całe zdarzenie: od momentu zainstalowania urządzenia, aż do zakończenia dokonywania pomiarów. Okazało się, że wszystkie czynności związane z pomiarem dokonywała osoba, która nie jest funkcjonariuszem Straży Miejskiej. Okazało się też, że osoba ta w ogóle nie dokonała pozycjonowania fotoradaru, tzn. nie ustawiła urządzenia pod kątem 22 stopni. Osoba ta nie dokonała także sprawdzenia prawidłowości działania urządzenia przy użyciu kamertonu. Wniosek z tego oczywisty: wszystkie pomiary dokonane podczas tej sesji zdjęciowej są błędne i nie mogą stanowić dowodu przed sądem.
Jest rzeczą oczywistą, iż za ewentualne szkody, które z tego wynikną odpowiedzialność poniesie Straż Miejska w Nowym Miasteczku oraz Gmina Nowe Miasteczko.
Oto dokumentacja filmowa z tego zdarzenia:
http://www.youtube.com/watch?v=TFlcF5dyXhg
Stowarzyszenie Prawo na Drodze rozważa złożenie zawiadomienia do prokuratury w tej sprawie. Prosimy, aby osoby pokrzywdzone zgłaszały się do nas lub bezpośrednio do prokuratury.
