Dostęp do informacji publicznej nt. działalności organów kontroli ruchu drogowego

redakcja

11 lat ago

Artur Mezglewski

Instytucje wykonujące zadania publiczne lub zarządzające publicznym majątkiem, zobowiązane są do wyczerpujacego ujawniania posiadanych informacji o charakterze publicznym każdemu, kto się o taką informację zwróci. W praktyce jednak z dostępem do rzetelnej informacji nie jest łatwo – szczególnie wówczas, gdy żądana informacja ukazuje daną instytytucję w nienajlepszym świetle. Bo czyż komendant Policji kiedykolwiek przyzna, że jego funkcjonariusz nie posiada szkoleń w zakresie obsługi urządzeń radarowych i nie ma pojęcia o zasadach ich działania?

1. Ogólna charakterystyka przepisów dotyczących dostępu do informacji publicznej

a) Podstawy prawne

Przepisy prawne, na które powołujemy się korzystając z dostępu do informacji publicznej, zawarte zostały w Konstytucji (art. 54 ust. 1 oraz art. 61) oraz w ustawie z dnia 6 września 2001 o dostępie do informacji publicznej (dalej: u.d.i.pl).

b) Kto jest zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej?

Katalog podmiotów zobowiązanych do udostępnienia informacji publicznej określa art. 4 ust. 1-2 u.d.i.p.. Są to:

– organy władzy publicznej;

– organy samorządów gospodarczych i zawodowych,

– podmioty reprezentujące Skarb Państwa,

– podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego,

– podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów,

– organizacje związkowe i pracodawców reprezentatywne, w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego,

– partie polityczne.

c) Kto jest uprawniony do żądania udostępnienia informacji publicznej?

Prawo dostępu do informacji przysługuje KAŻDEMU (art. 2 ust. 1), a osoba zadająca pytanie nie musi być nawet w pełni zidentyfikowana.

d) Przedmiot regulacji – czyli co jest informacją publiczną?

Informacją publiczną jest każda informacja o sprawach publicznych (art. 1 ust. 1). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku termin „sprawa publiczna” precyzuje następująco:

„Sprawą publiczną”, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.i.p., będzie działalność organów władzy publicznej (samorządów, osób i jednostek organizacyjnych) w zakresie wykonywania zadań władzy publicznej oraz gospodarowania mieniem publicznym, a więc mieniem komunalnym lub Skarbu Państwa” (II SA/Gd 183/13).

Natomiast termin „informacja publiczna” w judykaturze wyjaśniany jest tak:

„Informacją publiczną jest każda wiadomość wytworzona lub odnoszona do szeroko rozumianych władz publicznych oraz wytworzona lub odnoszona do innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne w zakresie wykonywania przez nie zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa” (WSA w Rzeszowie, II SAB/Rz 48/12 ).

Ustawa o dostępie do informacji publicznej wprowadza zasadę, iż udostępnieniu podlega każda informacja publiczna, a wyjątki od tej zasady mogą wynikać z przepisów tej ustawy lub innych ustaw, np. z ustawy o ochronie danych osobowych. Jeśli w treści informacji publicznej zawarte są dane osobowe, to prawo do informacji publicznej w tym zakresie podlega ograniczeniu.

e) Formy (sposoby) udostępniania informacji publicznej

Udostępnianie informacji publicznych następuje w drodze;

a) ogłaszania w Biuletynie Informacji Publicznej,

b) wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych,

c) wstępu na posiedzenia organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów,

d) pisemnie lub ustnie na wniosek (pisemny lub ustny).

Postępowanie w sprawie udzielenia informacji publicznej ma uproszczony i odformalizowany charakter, a od wniosku o udostępnienie takiej informacji nie wymaga się żadnej szczególnej formy – może on zostać złożony nawet w formie elektronicznej.

Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku (art. 13 ust. 1). Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w tym terminie, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku (art. 13 ust. 2).

f) Koszty

Dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny (art. 7 ust. 2). Jeśli jednak podmiot obowiązany do udostępnienia ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia – w takim wypadku podmiot ten może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom (art. 15 ust. 1).

2. O co można pytać organy kontroli ruchu drogowego?

W trybie informacji publicznej pytać można o niemal wszystko, a m. in. o:

a) dane dotyczące funkcjonariuszy: dokumenty potwierdzające ich kwalifikacje zawodowe oraz upoważnienia do wykonywania kontroli ruchu drogowego a także upoważnienia do nakładania mandatów karnych.

b) dane dotyczące aktualnych uzgodnień z właściwym miejscowo komendantem powiatowym policji, dotyczących miejsca oraz czasu wykonywania przez straż gminną czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego z użyciem przenośnych albo zainstalowanych w pojeździe urządzeń rejestrujących,

c) dane dotyczące urządzeń rejestrujących prędkość będących w dyspozycji danej jednostki wraz ze wskazaniem numerów fabrycznych oraz znaków fabrycznych tych urządzeń oraz dokumentów potwierdzających ich legalizację,

d) dokumentacji dotyczącej usytuowania fotoradarów stacjonarnych, tj.

decyzji o lokalizacji w/w fotoradarów;
zgody zarządcy drogi (jeśli w/w decyzję podejmował inny organ) na instalację w/w urządzeń;
zgody Głównego Inspektora Transportu Drogowego – o której mowa art. art.20b ust.2 Ustawy o drogach publicznych;
decyzji o wyborze producenta (dostawcy) w/w urządzeń;
dokumentacji odbioru technicznego w/w urządzeń.

W praktyce najistotniejszym ograniczeniem w korzystaniu z informacji publicznej jest brak możliwości uzyskiwania informacji o aktach postępowań, które są jeszcze w toku i nie zostały prawomocnie zakończone. Np. nie można w trybie dostępu informacji publicznej wnosić o udostępnienie akt czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia – jeśli te czynności są aktualnie w toku, lub jeśli trwa postępowanie sądowe, będące procesową kontynuacją tych czynności.

3. Ocena obowiązujących rozwiązań o udostępnianiu informacji publicznej

O rozwiązaniach przyjętych w ustawie o dostępie do informacji publicznej da się powiedzieć trochę dobrego.

Przede wszystkim ustawa ta nie wymaga od podmiotu zwracającego się o informację wykazania się jakimkolwiek interesem prawnym lub faktycznym w zakresie informacji, o którą pyta. Pytać może każdy i o wszystko, a organ upoważniony do udzielenia informacji nie może stawiać po stronie pytającego żadnych warunków.

Korzystnym rozwiązaniem jest także to, że w procedurze udostępniania informacji publicznej nie mają zastosowania przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (poza wyjątkami przewidzianymi w u.d.i.p.). Dzięki temu zabiegowi z organów władzy publicznej – niczym z napompowanego balona – spuszczono zepsute powietrze władczości i nadrzędności względem obywatela.

Korzystnym rozwiązaniem jest fakt, iż do udostępnienia informacji publicznej zobowiązany jest każdy podmiot, który tę informację posiada, a nie tylko ten, który tę informację wytworzył. Np. kiedy chcemy zapytać o kwalifikacje posiadane przez konkretnego ;policjanta, nie musimy zwracać się o nią do dyrekcji wszystkich szkół, które organizowały dla niego kursy i szklenia, ale wystarczy zwrócić się do jego przełożonego, który te informacje przetwarza.

Korzystne jest także to, że w razie bezczynności organu zobowiązanego do udzielenia informacji publicznej, można skierować skargę do sądu administracyjnego, a koszty tego postępowania są bardzo niskie (wpis sądowy wynosi tylko 100 zł). Trzeba też przyznać, że w praktyce skuteczność wnoszonych skarg jest duża, a sądownictwo administracyjne wywiązuje się ze swoich zadań dość dobrze. Nie zauważa się w działalności sądów administracyjnych charakterystycznej dla sądów karnych postawy „usługowej” względem organów władzy publicznej.

„Na straży” skuteczności stoi artykuł 23 UDdIP, który brzmi:

„Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.

Niezależnie od odpowiedzialności karnej uregulowanej w art. 23 u.d.i.p. naruszenie obowiązku udostępniania informacji publicznych może wiązać się z popełnieniem innych czynów zabronionych. W takim wypadku znajdą zastosowanie odpowiednie przepisy k.k. W grę wchodzą w szczególności postanowienia normujące odpowiedzialność karną za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów oraz przeciwko ochronie informacji ( S. Szuster, Komentarz do art.23 ustawy o dostępie do informacji publicznej, Lex ).

4. Praktyka

Chociaż przepisy regulujące sferę dostępu do informacji publicznej ukształtowane zostały w sposób dość poprawny, to jednak w praktyce, uzyskanie informacji, które stawiają podmiot zobowiązany do ich udostępnienia w niekorzystnym świetle – łatwe nie jest. Organy władzy publiczne i inne podmioty zobowiązane, kiedy pytane są o informacje, których ujawnienie miałoby ukazać ich w złym świetle, najczęściej udzielają odpowiedzi wymijających, fragmentarycznych lub po prostu nieprawdziwych. Kiedy np. pytamy komendantów powiatowych Policji o uprawnienia poszczególnych funkcjonariuszy do obsługi ręcznych mierników prędkości – żaden z nich nie odpowie, że jego podwładni takich uprawnień nie mają (a przecież inie mają). Sporadycznie spotykamy się też z przypadkami udzielania informacji publicznej po upływie ustawowego terminu, bądź też nawet unikania jej udzielenia poprzez powoływanie się na niewłaściwe przepisy prawne lub poprzez niewłaściwą ich interpretację (tzw. „rżnięcie głupa”).

5. Przykłady

1. Komenda Powiatowa Policji w Żninie

Stowarzyszenie prawo na Drodze zwróciło się do Komendanta Powiatowego Policji w Żninie o udzielenie informacji na temat kwalifikacji jednego z funkcjonariuszy tej komendy do obsługi ręcznego miernika prędkości typu Iskra. Powodem tego wystąpienia były uzasadnione podejrzenia, że rzeczony funkcjonariusz nie miał zielonego pojęcia na temat obsługi tego urządzenia. Ponadto – jak wynikało z akt sprawy sądowej – nie posiadał on nawet podstawowego szkolenia „rd”, które raz w życiu przechodzą wszyscy funkcjonariusze drogówki.

Oto skan tego wniosku: in. publ

Pismo z odpowiedzią Komendanta

Komendant Powiatowy – udzielając odpowiedzi na powyższy wniosek – stwierdził, iż „wymieniony funkcjonariusz posiada wszlekie kwlaifikacje poprzedzone stosownymi szkoleniami specjalistycznymi w kwestii obsługi ręcznego miernika prędkości typu „Iskra”. Na dalsze zaś pytania Komendant odmówił odpowiedzi.

Wobec powyższego Stowarzyszenie Prawo na Drodze skierowało do Wojewódzkiego Sądu administracyjnego skargę na bezczynność komendanta.

Oto treść tej skargi:

Aktualnie sprawa jest rozpatrywana przez Sąd.

2. Komenda Powiatowa Policji w Poddębicach

Stowarzyszenie Prawo na Drodze zwróciło się do Komendanta Powiatowego Policji w Poddębicach o informację, czy wskazany z imienia i nazwiska funkcjonariusz tej Komendy posiada kwalifikacje i przygotowanie do obsługi ręcznego miernika prędkości typu RAPID-1A. Powodem złożenia takiego wniosku były wątpliwości co do jego wiedzy na temat warunków, w jakich urządzenie to powinno być wykorzystywane. Oto treść wniosku:

Komendant Powiatowy Policji w Poddębicach, w odpowiedzi na ów wniosek oznajmił, iż – zgodnie z zarządzeniami Komendanta Głównego Policji – do wykonywania pomiarów urządzeniami radarowymi nie są konieczne żadne szkolenia specjalistyczne… Oto pełna treść jego pisma.

Powyższa odpowiedź Komendanta była nie na temat. Stowarzyszenie Prawo na Drodze nie pytało bowiem, czy do używania fotoradaru wymagane są specjalistyczne szklenia, ale czy wskazany funkcjonariusz takie szkolenia faktycznie miał, czy ich nie miał. W związku z powyższym SPnD skierowało do Wojewódzkiego Sądu administracyjnego w Łodzi skargę na bezczynność Komendanta Powiatowego w Poddębicach. Oto pełna treść owej skargi:

3. Straż Gminna w Karnicach

Trzeba przyznać, że Komendant Straży Gminnnej w Karnicach Marek Bławat to niezły kogut. Niedawno pisaliśmy o jego „pomyśle” na nowy środek przymusu bezpośredniego w Postaci zatrzymania w celu dokonania przesłuchania w charakterze świadka. Oto link do tego tekstu:https://prawonadrodze.org.pl/zatrzymanie-w-celu-zlozenia-zeznan-w-charakterze-swiadka-nowy-bezprawny-srodek-przymusu-stosowany-przez-straz-gminna/

Okazuje się, ze jego kreatywność w poszukiwaniu nowych rozwiązań prawnych oraz odczytywaniu na nowo starych tekstów prawnych jest niezwykle interesująca. Otóż w związku z jego interwencją dokonaną w dniu 7 sierpnia 2013 r., Stowarzyszenia Prawo na Drodze, zwróciło się do Straży Gminnej w Karnicach z wnioskiem o wskazanie sygnatury postępowania, w ramach którego w dniu 7 sierpnia 2013 r. przymusowo przesłuchano w charakterze świadka jednego z członków Stowarzyszenia, który obserwował pomiary prędkości wykonywane przez Straż Gminną w Karnicach.

Pismem z dnia 1 sierpnia 2013 r. Komendant Marek Bławat – powołując się na art. 64 par. 2 kpa wezwał Stowarzyszenie Prawo na Drodze do uzupełnienia braków formalnych, pod rygorem pozostawienia wniosku o udostępnienie informacji publicznej bez rozpoznania…

Oto treść wezwania: